Một nghiên cứu từ Mỹ đề nghị là virus corona có thể đã có mặt ở thành phố Vũ Hán của Trung Quốc vào đầu tháng 8 năm ngoái đã gặp phải nhiều chỉ trích.
GETTY IMAGES-Sự bùng phát virus corona lần đầu tiên được nhìn thấy ở Vũ Hán – nhưng có phải nó đã lưu hành sớm hơn so với suy nghĩ?
Nghiên cứu của Đại học Harvard tạo nhiều chú ý đáng kể khi được phát hành vào đầu tháng này, đã bị Trung Quốc bác bỏ trong khiTrung Quốc bác bỏ trong khi phương pháp nghiên cứu bị thách thức bởi các nhà khoa học độc lập.
Nghiên cứu nói gì?
Nghiên cứu trên, hiện chưa được đồng nghiệp đánh giá, dựa trên hình ảnh chụp được từ vệ tinh về lưu lượng giao thông xung quanh các bệnh viện ở Vũ Hán và mực độ theo dõi các tìm kiếm trực tuyến về các triệu chứng y khoa cụ thể liên quan đến virus corona.
Nghiên cứu nói rằng có một gia tăng đáng chú ý trong của số xe hơi đậu bên ngoài sáu bệnh viện trong thành phố từ cuối tháng 8 đến 1 tháng 12 năm 2019.
Điều này trùng hợp, báo cáo của Harvard kết luận, với mức gia tăng các tìm kiếm về những triệu chứng có thể có của virus corona như “ho” và “tiêu chảy”.
GETTY IMAGES-Các nhà nghiên cứu đã theo dõi mô hình giao thông Vũ Hán
Đây là một phát hiện quan trọng vì cho đến đầu tháng 12, Vũ Hán mới báo cáo những trường hợp bị nhiễm đầu tiên.
Các học giả viết: “Mặc dù chúng tôi không thể xác nhận liệu sự gia tăng có liên quan trực tiếp đến virus mới hay không, bằng chứng của chúng tôi hỗ trợ các nghiên cứu gần đây cho thấy sự xuất hiện virus đã xảy ra trước khi được nhận dạng tại chợ hải sản Huanan.”
Nghiên cứu của Harvard đã thu hút được nhiều chú ý trên các phương tiện truyền thông. Riêng với Tổng thống Trump, người đã mạnh mẽ chỉ trích phản ứng của Trung Quốc trước đại dịch, đã tweet một mục của Fox News, trong đó nêu bật khám phá của các nhà nghiên cứu. Tweet đó được xem hơn ba triệu lần.
Bằng chứng có được củng cố?
Nghiên cứu của Harvard nói rằng lượng truy tìm trực tuyến về các triệu chứng nhiễm virus corona, đặc biệt là “tiêu chảy” đã gia tăng trên Baidu, công cụ tìm kiếm nổi tiếng của Trung Quốc.
Tuy nhiên, các quan chức của công ty Baidu đã tranh luận về những phát hiện của nghiên cứu, nói rằng trên thực tế, số lượng tìm kiếm trực tuyến cho “tiêu chảy” đã sụt giảm trong giai đoạn này.
Vậy thì điều gì đang xảy ra?
Thuật ngữ được sử dụng trong báo cáo của Đại học Harvard thật ra dịch từ tiếng Trung là “triệu chứng của bệnh tiêu chảy”.
Chúng tôi đã kiểm tra điều này trên công cụ tương tự như Google Trends của Baidu, một công cụ cho phép người dùng phân tích mức độ phổ biến của các tìm kiếm trực tuyến.
Công cụ này cho thấy mức tìm kiếm thuật ngữ “triệu chứng tiêu chảy” thực sự có gia tăng từ tháng 8 năm 2019.
Tuy nhiên, chúng tôi cũng sử dụng thuật ngữ “tiêu chảy”, một thuật ngữ tìm kiếm phổ biến hơn ở Vũ Hán, và lại thấy sự sụt giảm từ tháng 8 năm 2019 cho đến khi dịch bệnh bắt đầu.
Một tác giả chính của báo cáo của Harvard, Benjamin Rader, nói với BBC rằng “thuật ngữ tìm kiếm mà chúng tôi chọn cho” tiêu chảy “được chọn vì đây là từ phù hợp nhất cho các trường hợp được xác nhận của Covid-19 và được đề xuất là thuật ngữ tìm kiếm liên quan đến virus corona.”
Chúng tôi cũng xem xét mức độ phổ biến của các tìm kiếm trực tuyến về “sốt” và “khó thở”, hai triệu chứng phổ biến khác của virus corona.
Tìm kiếm về ”sốt” tăng một ít sau tháng 8 với tốc độ tương tự như “ho” và các tìm kiếm về “khó thở” thì giảm đi trong cùng thời gian.
Cũng có những câu hỏi được đặt ra về việc nghiên cứu đã chọn sử dụng ”tiêu chảy” như một chỉ báo về căn bệnh này.
Một nghiên cứu tầm cỡ lớn ở Anh với gần 17.000 bệnh nhân virus corona cho thấy tiêu chảy là triệu chứng chỉ phổ biến hàng thứ bảy, nằm dưới ba triệu chứng hàng đầu: ho, sốt và khó thở.
Số lượng xe thì sao?
Trên khắp sáu bệnh viện, nghiên cứu của Harvard cho thấy số xe hơi tại các bãi đậu xe của bệnh viện từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2019 có sự gia tăng.
Tuy nhiên, chúng tôi tìm thấy một số sai sót nghiêm trọng trong phân tích của họ.
HARVARD UNIVERSITY-Nghiên cứu của Havard và chú thích hình ảnh vệ tinh cho thấy số xe đậu tại các bệnh viện Vũ Hán
Báo cáo nói rằng những hình ảnh bị che bởi bóng cây và bóng tòa nhà đã được loại trừ để tránh việc đếm quá nhiều hoặc quá ít các xe cộ.
Tuy nhiên, hình ảnh vệ tinh được cung cấp cho các cơ quan truyền thông cho thấy các khu vực rộng của các bãi đậu xe tại bệnh viện bị chặn bởi các tòa nhà cao nhiều tầng, điều đó có nghĩa là không thể đánh giá chính xác số lượng xe hơi ở đó.
Trong tweet dưới đây, chúng tôi chú thích bằng các hộp màu trắng các khu vực bị che khuất bởi các tòa nhà cao nhiều tầng.
Ngoài ra còn có một bãi đậu xe ngầm tại Bệnh viện Tianyou, có thể nhìn thấy trên chức năng xem đường phố của Baidu, nhưng qua hình ảnh vệ tinh chỉ thấy được lối vào – chứ không thấy được những chiếc xe đậu bên dưới mặt đất.
Một trong những tác giả của nghiên cứu, Benjamin Rader nói “chúng tôi chắc chắn không thể ước lượng được việc đỗ xe dưới lòng đất trong bất kỳ khoảng thời gian nào của nghiên cứu và đây là một trong những giới hạn của loại nghiên cứu này.”
Cũng có những quan tâm về các bệnh viện đã được chọn cho nghiên cứu.
Bệnh viện Phụ nữ và Trẻ em Hồ Bắc là một trong những địa điểm được chọn, nhưng trẻ em hiếm khi phải điều trị tại bệnh viện vì virus corona. Đáp lại, các tác giả cho biết phát hiện của họ vẫn cho thấy có sự gia tăng trong việc sử dụng bãi đậu xe ngay cả khi bệnh viện này bị loại khỏi cuộc khảo sát.
Các nhà nghiên cứu cũng đã có thể so sánh dữ liệu của họ với các bệnh viện ở các thành phố khác của Trung Quốc, để xem liệu sự gia tăng lưu lượng truy cập và tìm kiếm có phải đặc biệt áp dụng đối với Vũ Hán, là nơi dịch bệnh bùng phát lần đầu tiên, hay không.
Thiếu sự so sánh này, thêm với những câu hỏi mà chúng tôi đưa ra với các tìm kiếm trực tuyến về các triệu chứng của virus corona, bằng chứng để kết luận các cư dân Vũ Hán được điều trị virus corona từ tháng 8 năm ngoái vẫn còn rất nhiều tranh cãi.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều điều chúng ta chưa biết về sự lây lan của virus ở Vũ Hán trong giai đoạn đầu.
Source: Christopher Giles, Benjamin Strick và Wanyuan Song-BBC Reality Check