(Hàng ngàn người ở thành phố Daly City, California, tham dự một buổi tư vấn về cách điều chỉnh món nợ để giữ được căn nhà của mình do cơ quan NACA (Neighborhood Assistance Corporation of America) tổ chức hôm 16 Tháng Mười, 2009. Hình: Justin Sullivan/Getty Images)
Hàng chục ngàn chủ nhà ở California đã giữ được mái nhà trên đầu thay vì bị ngân hàng tài trợ xiết nợ nhờ xin điều chỉnh món nợ.
Tin này được đưa ra vào lúc có tin hơn 8,000 chủ nhà ở quận Cam, trong Tháng Chín, đã nhận được giấy báo chủ nợ của họ đã nộp giấy tờ thủ tục xiết nợ (Notice of Default), con số nhiều nhất từ trước tới nay, cho thấy khả năng hồi phục của thị trường địa ốc của khu vực này còn nhiều gian nan.
Theo bản tường trình của Bộ Tài Chính Hoa Kỳ, khoảng 650,000 chủ nhà trên cả nước đã thỏa thuận được với các nhà tài trợ, hoặc các công ty thu nợ (đại diện nhà tài trợ) để điều chỉnh lại món nợ. Các chủ nhà này đã gặp khó khăn trả nợ vì số tiền trả hàng tháng quá khả năng lợi tức. Bán nhà không nổi vì thị trường tuột dốc, họ đang ôm những căn nhà có giá trị thấp hơn món nợ. Trước viễn ảnh sụp đổ của kỹ nghệ địa ốc, ông Obama vừa lên làm tổng thống đã đưa ngay ra kế hoạch giúp ngành địa ốc xoay chuyển tình thế, từ yểm trợ tài chính cho điều chỉnh món nợ mua nhà đến tặng tiền cho người mua nhà lần đầu. Lãi suất cũng được giữ tại một mức rất thấp nếu không muốn nói vô cùng thấp.
(Hàng chục ngàn chủ nhà đang cố giữ lấy nhà nhờ điều chỉnh món nợ. Hình: Getty Images)
Nhờ các kế hoạch này, nhiều khu vực đang phục hồi dần dần, giá nhà không còn tuột nhanh như trước.
Theo các dữ kiện của Bộ Tài Chính, số người được điều chỉnh món nợ vay mua nhà tượng trưng cho khoảng 20% những chủ nhà đã không trả nổi số tiền nợ phải trả hàng tháng đã quá hai tháng. Bản tường trình tháng trước nói chỉ có khoảng 16% người trả trễ hạn được giúp điều chỉnh nợ. Bởi vậy, dù người được giúp đỡ giữ nhà nhiều hơn, rất nhiều chuyên viên tham giải quyết khó khăn địa ốc cho rằng số người được giúp đỡ vẫn còn quá ít so với những người cần được giúp.
Theo các con số của công ty tiếp thị nhà bị xiết nợ RealtyTrac, hồ sơ thông báo chuẩn bị xiết nợ gửi cho chủ nhà và quận hạt địa phương đã lên đến 937,840 vào quí thứ ba của năm nay, con số kỷ lục từ trước đến giờ. So với quí thứ hai, tỉ lệ đó đã gia tăng 5% nhưng đã gia tăng tới 23% so với cùng thời kỳ này của năm ngoái.
Theo luật, trước khi xiết nợ vì con nợ không trả tiền, nhà tài trợ (hay công ty thu nợ) nộp giấy thông báo con nợ không trả nợ (Notice of Default) tại quận hạt địa phương của chủ nhà và đồng thời gửi cho chủ nhà. Nếu con nợ (chủ nhà) trả nợ trở lại, mọi chuyện trở lại bình thường. Nếu con nợ vẫn tiếp tục không trả nợ, thủ tục xiết nợ tiến hành.
Hồi đầu năm, chính phủ Obama loan báo tài trợ đến $75 tỉ đô la cứu nguy thị trường địa ốc, trong đó có phần cho chương trình giúp điều chỉnh món nợ. Thay vì xiết nợ, các nhà tài trợ được khuyến khích (bằng tiền thưởng) thảo luận với con nợ (gặp khó khăn trả nợ và đã ỳ ra ít nhất 2 tháng) hầu điều chỉnh số tiền trả hàng tháng cho đừng quá 31% lợi tức của con nợ. Hoặc bằng cách hạ lãi suất (có thể xuống còn 2%), hoặc giảm số tiền nợ xuống (cho bằng hay bên dưới trị giá căn nhà đã bị sụt giảm).
“Kế hoạch của TT Obama đạt được quá ít so với số người đối diện với mất nhà mà hiện đang còn gia tăng.” John Taylor, người cầm đầu tổ chức thiện nguyện tham vấn gia cư National Community Reinvestment Coalition cáo buộc.
Nhưng viên chức chính phủ biện luận rằng kế hoạch cứu nguy địa ốc đang đi đúng hướng. Hồi đầu năm, chính phủ dự trù giúp cho khoảng 4 triệu chủ nhà gặp khó khăn trả nợ. Ðể mọi phía liên quan sốt sắng tham dự, từ nhà tài trợ, công ty dịch vụ thu nợ, chủ nhà (con nợ) cũng đều được thưởng, cách này hay cách khác.
Trước nhiều chỉ trích từ dư luận là chương trình điều chỉnh nợ tiến hành quá chậm vì các nhà tài trợ còn lựa chọn cách nào lợi hơn cho họ (xiết nợ hay cho điều chỉnh), chính phủ liên bang đã phải áp lực để các nhà tài trợ và công ty thu nợ tích cực hơn.
Rất nhiều người kêu ca bị nhà tài trợ “đá vòng quanh” nại đủ thứ lý do, đòi giấy tờ chứng từ cập nhật hóa từ lần này sang lần khác rồi cuối cùng cũng vẫn bị xiết nợ mất nhà, thay vì được điều chỉnh nợ. Ngược lại, một số nhà tài trợ và công ty thu nợ tố ngược, nói thiếu sự hợp tác sốt sắng của con nợ. Ai cũng nêu ra các cái phải về phần mình và đổ lỗi cho phe kia.
Bên cạnh đó, tình hình thất nghiệp gia tăng lại càng làm tình hình phức tạp thêm. Tin tức mới nhất cho thấy nạn thất nghiệp trên cả nước đã vượt quá 10%. Khi chủ nhà thất nghiệp, một trong những cái đầu tiên họ nghĩ tới là ngưng trả tiền vay nợ căn nhà. Tiền thực phẩm, tiền điện nước, tiền đổ xăng hay nói chung những chi phí căn bản cần thiết cho cuộc sống phải lo trước. Số tiền trợ cấp thất nghiệp không đủ cho mọi nhu cầu.
Chương trình giúp điều chỉnh món nợ vay mua nhà của ông Obama đã không bao gồm cả những người chủ nhà thất nghiệp. Khi con nợ không có tiền trả, chính phủ không thể trả thay, mà con số lên cho hàng triệu người.
Theo các con số của Bộ Tài Chính, trong số những người đã được điều chỉnh nợ mua nhà, có 217,000 chủ nhà ở hai tiểu bang California và Florida. Nhiều khu vực của California đã có trị giá nhà giảm hơn 30%. Vì giá nhà tuột dốc, nhiều chủ nhà đã buông tay cho ngân hàng xiết nợ khi trị giá nhà của họ xuống bên dưới số tiền vay nợ ngân hàng.
Chương trình điều chỉnh nợ mua nhà chỉ dành cho những người mua nhà để ở, không giúp những người mua nhà để cho thuê (đầu tư). Sau khi con nợ đã ỳ ra hai tháng không trả nợ, các nhà tài trợ (hay công ty dịch vụ thu nợ) thường cho người gọi điện thoại và đồng thời gửi thư cho con nợ (chủ nhà) vừa thúc nợ, vừa khuyến cáo nên thảo luận các giải pháp để đối phó thay vì tiếp tục ỳ ra, dẫn đến nhà bị xiết nợ.
Các nhà tài trợ có nhu cầu cho vay kiếm lời chứ không muốn xiết nợ lấy nhà nên họ cũng cần một giải pháp giúp con nợ giữ nhà như nhu cầu cần nhà để ở của con nợ. Khi hai bên đã thảo luận và đạt thỏa hiệp, con nợ được cho vào chương trình “thử thách”. Nếu chủ nhà, sau đó, trả nợ điều hòa liên tiếp 3 tháng, sẽ được cho giữ mức trả nợ đó. Nếu không giữ được sự cam kết, sẽ phải đối diện với khả năng bị xiết nợ trở lại.
Nhưng có bao nhiêu chủ nhà đã được điều chỉnh nợ vĩnh viễn nhờ đúng cam kết 3 tháng đầu? Không có các con số đích xác nên không thể biết đích xác sự thành công của chương trình điều chỉnh nợ vay mua nhà đến đâu. Một số người bi quan cho rằng chương trình này chỉ làm tốn tiền của người thọ thuế chứ không có bao nhiêu ích lợi. Con nợ (chủ nhà) chỉ có cơ hội kéo dài thêm thời gian ở trong ngôi nhà rồi sau đó cũng dẫn đến mất nhà vì không trả nổi nợ. Họ dẫn chứng bằng những con số thống kê nhà xiết nợ vẫn còn đầy ngập khắp nơi.
Dù vậy, chương trình điều chỉnh nợ vẫn được chính phủ liên bang thúc đẩy mạnh mẽ với sự tiếp tay của hầu hết các nhà tài trợ hàng đầu trong kỹ nghệ tài trợ. Một số công ty thu nợ đã gửi giấy kêu gọi tham dự tới các chủ nhà trả nợ trễ hạn với các phiếu tặng mua quà. Thí dụ, công ty dịch vụ thu nợ Saxon đã gửi phiếu tặng mua quà $25 tới khoảng 5,000 chủ nhà (con nợ trả trễ hạn) ở California và Florida.
Theo các con số của Bộ Tài Chính, 130,000 chủ nhà ở California đã được điều chỉnh nợ. Nếu quí vị gặp khó khăn trả nợ vay mua nhà, nên tiếp xúc với nhà tài trợ hay đại diện của họ qua công ty thu nợ để tìm giải pháp giữ lấy nhà.
Hiệp Hội Ðịa Ốc Hoa Kỳ (NAR) đưa ra những thống kê mới nhất nói giá nhà trung bình đã lên cao hơn ở hầu hết các khu vực thị trường địa ốc Hoa Kỳ, tính đến cuối Tháng Chín, 2009. Giá nhà liên tiếp leo lên cao hơn trong 6 tháng qua nên tổ chức này tin rằng sự hồi phục của địa ốc đang tiến hành dù có chậm chạp. Ðây cũng là nhận định của nhiều chuyên gia kinh tế tài chính ở nhiều định chế nổi tiếng.
Thời gian này, giá nhà còn chưa lên cao, lãi suất lại rất thấp, khó có cơ hội nào gồm cả hai yếu tố thuận lợi như thế để mua nhà.
Tổng Thống Obama hồi cuối tuần trước cũng đã nhanh chóng ký ban hành đạo luật kéo dài chương trình tặng tín thuế $8,000 cho người mua nhà lần đầu đến cuối Tháng Sáu, 2010 thay vì ngừng lại từ cuối tháng này. Ðồng thời, những người đang có nhà và ở trong ngôi nhà này liên tiếp 5 năm trong 7 năm vừa qua, cũng được giúp tín thuế lên đến $6,500 nếu mua nhà khác. Với nhiều biện pháp khác nhau được chính phủ đưa ra, người ta tin rằng giá nhà không còn tuột dốc nữa.
Ngô Ðồng/Người Việt