TT Barack Obama: “Chúng tôi đã có tiến triển thực sự trong xây dựng một thế giới an toàn hơn”
Các lãnh đạo từ gần 50 quốc gia đã cam kết bảo đảm an toàn cho tất cả vật liệu hạt nhân dễ bị tấn công trong vòng bốn năm.
Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama nói kế hoạch hành động chung được đồng ý tại một phiên thượng đỉnh ở Washington sẽ đóng góp thực sự vào một thế giới an toàn.
Kế hoạch kêu gọi mỗi quốc gia hãy bảo vệ kho hạt nhân và giữ các chất liệu đó bên ngoài tay của khủng bố.
Trước đó, Nga và Hoa Kỳ ký một thỏa thuận hủy bỏ 68 tấn phóng xạ plutonium đã được tinh luyện đủ đến mức làm vũ khí.
Kho chứa tổng hợp – mỗi nước 34 tấn – nghe nói là đủ để chế tạo 17.000 đầu đạn hạt nhân.
Giới chức Hoa Kỳ nói sẽ dùng làm nhiên liệu cho các lò phản ứng dân sự để tạo ra điện.
Hoa Kỳ sẽ chi 400 triệu USD tài trợ quá trình hủy plutonium của Nga, mà Mátxcơva ước tính sẽ tốn đến mức khoảng 2,5 tỷ USD.
Một vài nước khác – bao gồm Mexico, Chile và Ukraine – trước đó đã đồng ý sẽ giải trừ kho uranium tinh luyện của họ.
‘Các nhân vật phi quốc gia’
Tại buổi bế mạc phiên thượng đỉnh an toàn hạt nhân vô tiền khoáng hậu với 47 quốc gia tham dự, ông Obama thông báo rằng cuộc họp các lãnh đạo thế giới đã đồng ý một kế hoạch làm việc để chống lại nguy cơ vật liệu hạt nhân rơi vào tay khủng bố.
“Hôm nay, chúng tôi công bố rằng tư tưởng khủng bố hạt nhân là một trong số những nguy cơ thách thức nhất đối với an ninh quốc tế,” ông nói.
“Chúng tôi cũng đồng ý rằng phương cách hiệu quả nhất để ngăn các tay khủng bố và tội phạm kiếm được các vật liệu hạt nhân là thông qua an ninh hạt nhân mạnh mẽ.”
“[Đây] là một chúc thư của điều có thể khi các quốc gia cùng đến với nhau trong một không khí đối tác để nắm lấy trách nhiệm được chia sẻ của chúng ta và đối đầu với một thách thức chung,” ông nói thêm.
Trong một thông báo chung, các lãnh đạo đồng ý với các biện pháp không ràng buộc nhằm “bảo đảm an toàn cho tất cả vật liệu hạt nhân dễ bị tấn công trong bốn năm” và để “ngăn các nhân vật phi quốc gia không lấy được thông tin hay kỹ thuật cần thiết để sử dụng các vật liệu đó”.
Họ nói sẽ hợp tác chặt hơn với cơ quan giám sát hạt nhân của Liên hiệp quốc IAEA, và chia sẻ thông tin về phát hiện hạt nhân và cách ngăn buôn lậu hạt nhân.
Nhưng an ninh tăng cường nên “không vi phạm quyền phát triển của các quốc gia và sử dụng năng lượng hạt nhân cho các mục đích hòa bình và kỹ thuật,” họ nói thêm.
Tiến triển của quá trình sẽ được xét lại trong một phiên thượng đỉnh ở Nam Hàn năm 2012.
Phóng viên ngoại giao BBC Jonathan Marcus có mặt tại phiên thượng đỉnh, nói thỏa thuận này phụ thuộc vào ý định của các chính phủ tham gia muốn có hành động.
Có thể không có gì bảo đảm cho tiến triển, nhưng rõ ràng là chính phủ Obama muốn giữ vấn đề này hàng đầu nghị trình toàn cầu, ông nói thêm.
Tổng thống Ahmadinejad của Iran tổ chức một phiên thượng đỉnh hạt nhân cạnh tranh
‘Tai họa’
Trước đó, ông Obama cảnh báo rằng mặc dù nguy cơ các nước dùng vũ khí hạt nhân giảm đi, “nguy cơ về một vụ tấn công hạt nhân tăng lên”.
“Các mạng lưới khủng bố như al-Qaeda từng tìm cách kiếm được vật liệu cho một vũ khí hạt nhân và, nếu họ từng thành công thì có lẽ chắc chắn đã dùng đến,” ông nói.
“Nếu họ làm vậy thì đó là một tai họa cho thế giới, khiến mất mát vô số người và đánh một cú mạnh vào hòa bình và ổn định toàn cầu.”
Ông cảnh báo rằng một số lượng chất phóng xạ chỉ khoảng “cỡ một trái táo” là đủ để giết hàng ngàn người.
Phiên thượng đỉnh hai ngày là cuộc họp quốc tế lớn nhất do Hoa Kỳ tổ chức tính từ năm 1945.
Phiên họp diễn ra không có đại diện từ Iran và Bắc Triều Tiên, và cũng không được Hoa Kỳ mời vì các tranh chấp về các chương trình hạt nhân của họ.
Trong một hành động mang tính thách thức, Iran thông báo sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh của riêng mình ở Tehran vào cuối tuần này với ngoại trưởng 15 nước.
Người ta ước tính có khoảng 1.600 tấn uranium tinh luyện cao trên thế giới – loại dùng làm vũ khí hạt nhân.
Các chuyên gia đồng ý rằng toàn bộ tất cả số này được các quốc gia được công nhận là có vũ khí hạt nhân giữ, và đa số là ở Nga.
Tuần trước, Hoa Kỳ và Nga ký hiệp ước mới về giảm vũ khí chiến lược, cam kết mỗi nước sẽ giảm số đầu đạn chiến lược được triển khai xuống thành 1.550, thấp hơn mức trần trước 30%.
Ông Obama cũng thông qua một chính sách hạt nhân mới cho Hoa Kỳ, nói ông lên kế hoạch cắt kho vũ khí hạt nhân, bớt các cuộc thử hạt nhân và không dùng các vũ khí hạt nhân chống lại các quốc gia không có chúng, trừ khi họ không tuân thủ hiệp ước phi vũ khí hạt nhân NPT.
Bản đồ các nước đang giữ nhiều uranium tinh luyện cao:
Theo: BBC